NHỮNG THAY ĐỔI CỦA DỰ THẢO SO VỚI LUẬT ĐẤT ĐAI HIỆN HÀNH

Thực hiện chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2022, hiện nay Chính phủ đang trình Quốc hội Dự thảo luật đất đai (sửa đổi) do Bộ Tài nguyên – Môi trường chủ trì soạn thảo. Dự án luật dự kiến sẽ được thông qua tại kỳ họp thứ 6 (tháng 10/2023). So với luật đất đai hiện hành, dự thảo luật sửa đổi có những thay đổi đáng chú ý sau:

1. Về tổng số điều luật, Dự thảo có tổng cộng 237 điều nhiều hơn 25 điều so với Luật Đất đai hiện hành (212 điều). Trong đó giữ nguyên 48 điều, sửa đổi bổ sung 153 điều, bổ sung mới 36 điều và bãi bỏ 3 điều. Dự thảo quy định mới thêm chương VIII  về “Phát triển quỹ đất” với các điều từ 101 đến 106. Các quy định định về thu hồi đất, trưng dụng đất, bồi thường hỗ trợ tái định cư được tách là 2 chương: chương VI “Thu hồi đất, trưng dụng đất” và chương VII “Bồi thường, hỗ trợ tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất” thay vì 1 chương như luật hiện hành.

2.Về nội dung cụ thể

• Quy định mới điều khoản về áp dụng pháp luật (Điều 4) để đảm bảo áp dụng thống nhất giữa Luật Đất đai và các luật khác có liên quan.
• Chương II thay đổi tên từ “Quyền và trách nhiệm của Nhà nước đối với đất đai” thành “Quyền và trách nhiệm của Nhà nước, Công dân đối với đất đai”, đồng thời quy định mới điều 29 “Quyền của công dân đối với đất đai” và điều 30 “Nghĩa vụ của công dân đối với quản lý, sử dụng đất đai”.
• Chương III “Địa giới hành chính và điều tra cơ bản về đất đai”  và chương IV “Quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất” không thay đổi nhiều so với luật hiện hành.
• Chương V “Giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất”. Điều 54 quy định cụ thể và mở rộng hơn các căn cứ để giao đất, cho thuê đất, cho phép chuyển mục đích sử dụng đất. Đối với quy định giao đất có thu tiền sử dụng đât (điều 57): mở rộng thêm trường hợp “xây dựng nhà ở cho người lao động tại các khu công nghiệp, nhà ở xã hội và nhà ở công vụ” tại khoản 2 và trường hợp “Người Việt Nam định cư ở nước ngoài được giao đất ở do được bồi thường hoặc hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất” tại khoản 4. Quy định cụ thể các trường hợp giao đất, cho thuê đất thông qua và không thông qua đấu thầu dự án có sử dụng đất (điểm mới so với luật hiện hành) tại các điều 63, 64.
• Chương VI “Thu hồi đất, trưng dụng đất”. Quy định chặt chẽ các điều kiện cụ thể khi thu hồi đất thực hiện dự án chỉnh trang đô thị, khu dân cư nông thôn (khoản 5 điều 67). Thay đổi thẩm quyền thu hồi đất Nhà nước thuộc quỹ đất công ích xã, phường, thị trấn từ UBND cấp tỉnh (điểm b khoản 1 điều 66 luật hiện hành) sang UBND cấp huyện (điểm c khoản 2 điều 71 Dự thảo). Quy định mới thêm bước họp dân để phổ biến, tiếp nhận ý kiến của người dân trong trình tự, thủ tục bồi thường, hỗ trợ tái định cư (khoản 1 điều 74). Quy định chặt chẽ hơn các nguyên tắc thực hiện cưỡng chế thu hồi đất (điểm c, d khoản 1 điều 76).
• Chương VII “Bồi thường, hỗ trợ tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất” . Thời điểm xác định giá đất để bồi thường được thay đổi từ thời điểm quyết định thu hồi đất (khoản 2 điều 74 Luật hiện hành) sang thời điểm phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ tái định cư (khoản 3 điều 79 Dự thảo). Đáng chú ý, quy định cụ thể việc phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư phải thực hiện trước khi có quyết định thu hồi đất (khoản 5 điều 79) đây là điểm mới được xem là tiến bộ, khắc phục những hạn chế trong quá trình thi hành luật đất đai hiện nay.
• Chương VIII, đây là chương mới về “Phát triển quỹ đất” với các điều từ 101 đến 106 quy định về việc thực hiện phát triển quỹ đất.
• Chương IX “Đăng ký đất đai, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản gắn liền với đất”. Ở chương này, dự thảo quy định một mục riêng về “Hồ sơ địa chính” với các điều từ 107 đến 109 thay vì 01 điều như luật hiện hành.
• Chương X “Tài chính về đất đai” bỏ quy định về “Khung giá đất” do Chính phủ ban hành. Khung giá đất được xây dựng định kỳ 01 năm thay vì 05 năm như hiện nay. Ngoài ra quy định bổ sung thêm “hệ số điều chỉnh biến động giá đất” được HĐND tỉnh thông qua cùng với bảng giá đất trước khi UBND tỉnh ban hành (khoản 1 điều 130). Dự thảo còn quy định bổ sung mới thêm một số trường hợp được sử dụng bảng giá đất để làm căn cứ như: tính thuế thu nhập từ chuyển quyền sử dụng đất, tính tiền sử dụng đất tăng thêm đối với trường hợp chậm hoặc không đưa đất vào sử dụng, tính giá khởi điểm đối với trường hợp đấu giá quyền sử dụng đất để giao đất, cho thuê đất cho hộ gia đình, cá nhân.
• Quy định tại các chương XI, XII, XIII và XIV không thay đổi nhiều so với luật hiện hành.
• Chương XV “Giám sát, thanh tra, giải quyết tranh chấp, khiếu nại, tố cáo và xử lý vi phạm pháp luật về đất đai”. Điều 230 của dự thảo quy định mới về các hành vi vi phạm trong quản lý đất đai.